Ogen die van kleur veranderen, een mysterieus fenomeen

Iriskleuring vindt voornamelijk plaats door de aanwezigheid en verdeling van pigmenten in de iris, evenals door het verstrooiende effect van licht. Dit proces wordt bepaald door verschillende biologische en genetische factoren. Dit zijn de belangrijkste stappen in het iriskleuringsproces:

1. Genetica: de rol van melanine

- De oogkleur wordt genetisch overgeërfd en is afhankelijk van verschillende genen. De meest invloedrijke daarvan zijn *OCA2* en *HERC2*, die de hoeveelheid en verdeling van melanine reguleren, het donkerbruine pigment dat de huid, het haar en de ogen kleurt.

- Er zijn twee hoofdtypen melanine in de iris: eumelanine (eerder bruin) en pheomelanine (eerder geelrood). Het aandeel en de concentratie van deze pigmenten beïnvloeden de kleur van de iris.

2. Pigmentvorming in de iris

- Bij de foetus begint de iris zonder melanine, waardoor pasgeborenen vaak grijze of blauwe ogen krijgen. Tijdens de eerste maanden na de geboorte begint zich melanine in de iris te ontwikkelen.

- De hoeveelheid en dichtheid van melanine zal afhankelijk van de genetica wel of niet toenemen. Een grote hoeveelheid melanine produceert bijvoorbeeld bruine ogen, terwijl een lagere hoeveelheid blauwe, groene of grijze ogen oplevert.

3. De verspreiding van licht: Tyndall-effect

- Bij lichtgekleurde ogen (blauw, groen, grijs) is de kleur niet alleen te wijten aan pigmenten, maar ook aan een optisch fenomeen. Wanneer licht de iris binnendringt, wordt het verstrooid door de lagen collageen die aanwezig zijn in het stroma (voorste laag van de iris).

- Dit verstrooiingseffect, het Tyndall-effect genoemd, is vergelijkbaar met het proces waarbij licht in de lucht wordt verstrooid, waardoor deze blauw wordt. Blauwe ogen lijken dus blauw omdat het stroma meer blauw licht reflecteert vanwege de afwezigheid of lage aanwezigheid van melanine.

4. Kleurvariaties afhankelijk van leeftijd en omgevingsomstandigheden**

- Oogkleuren kunnen ook in de loop van de tijd veranderen. Ogen kunnen bijvoorbeeld met de jaren iets donkerder worden, omdat pigment zich in de eerste paar levensjaren blijft ontwikkelen.

- Bepaalde medische aandoeningen of zelfs bepaalde hormonale behandelingen kunnen de kleur van de iris beïnvloeden. Sommige medicijnen tegen glaucoom kunnen bijvoorbeeld de oogkleur donkerder maken door de melanineproductie in de iris te verhogen.

5. Zeldzame kleuren en mutaties

- Specifieke mutaties of genetische variaties kunnen ook resulteren in zeldzamere oogkleuren, zoals paarse ogen of rode ogen (albinisme). Bij albinisme maakt het vrijwel volledige gebrek aan melanine de iris transparant en geven de onderliggende bloedvaten een rode glans.

Samenvatting

Kortom, de iriskleur wordt bepaald door genetica, de hoeveelheid melanine en lichtverstrooiingseffecten. De combinatie van deze factoren bepaalt het natuurlijke kleurenpalet, variërend van blauw tot donkerbruin, met variaties afhankelijk van pigmenten en licht.